Experimenteren met AI: is de voorzichtigheid bij mkb terecht?

Strategisch consultant Bette Bakker merkt dat ondernemers AI vaak beoordelen vanuit bekende kaders: “Zoals de eerste auto nog op een koets leek.” AI-expert Job van den Berg ziet vooral onzekerheid over privacy, controle en kennis. Veel ondernemers denken dat ze AI volledig moeten begrijpen voordat ze ermee aan de slag mogen, terwijl het volgens hem vooral draait om duidelijke spelregels.

Ook interessant: ‘Onderzoek naar digitalisering mkb: kennisgebrek grootste obstakel’

Een groeiende groep ondernemers vreest dat gevoelige informatie in verkeerde handen kan belanden, als ze AI-tools gebruiken. Sterker nog, ze vragen zich steeds vaker af of het allemaal AVG-proof is. En of AI eigenlijk niet te complex is om verantwoord mee te werken. Tegelijkertijd ziet een grote groep AI als een soort ‘magische knop’, waarmee ze complete campagnes of bedrijfsvoering kunnen automatiseren. Verwachtingen waar veel gebruikers later op terugkomen.

Het sentiment schommelt tussen enthousiasme en scepsis, waarbij de nuance soms ver te zoeken is. Strategisch consultant Bakker van Branddoctors ziet die reflex dagelijks. Volgens haar kijken ondernemers vooral naar AI vanuit het perspectief dat ze al hebben. “Zoals de eerste auto ook nog op een koets leek, omdat we nieuwe technologie proberen te begrijpen vanuit oude vormen. Daardoor missen we de echte impact en de breedte van wat er werkelijk verandert”, legt ze uit.

Meer over cybercrime voorkomen: 'Wees spookfacturen en andere factuurfraude te slim af (met tips)'

1 Privacy en dataveiligheid - De meest genoemde zorg: het risico dat klant- of bedrijfsgegevens in verkeerde handen terechtkomen. Onderzoeken laten zien dat ondernemers onvoldoende zicht hebben op wat AI-systemen met ingevoerde informatie doet. Bijvoorbeeld of data wordt opgeslagen, gedeeld of gebruikt voor modeltrainingen. Veel bedrijven reageren daarop door te werken met afgesloten bedrijfsaccounts of door interne AI-oplossingen te ontwikkelen. Bakker legt uit: “Wij werken met strikte protocollen. Alles wordt geanonimiseerd en niet iedereen mag nieuwe tools zomaar inzetten. Die kaders helpen enorm.” 

2 Gebrek aan controle en transparantie - AI voelt voor veel ondernemers nog als een black box. Het is niet precies duidelijk waarom een model bepaalde suggesties doet. Of welke onderliggende data wordt gebruikt. Dat maakt gebruikers huiverig om AI in te zetten voor processen waar nauwkeurigheid of compliance belangrijk is.  

3 Onvoldoende kennis en vaardigheden - Veel mkb’ers overschatten de technische kennis die nodig is om verantwoord met AI te starten. De angst voor fouten, zoals verkeerde input of datalekken, belemmert het experimenteren. Dat blijkt uit onderzoeken naar bijvoorbeeld de financiële sector. AI-expert Van den Berg herkent dit patroon: “Ondernemers denken dat ze AI volledig moeten begrijpen voordat ze ermee mogen werken. Dat is niet zo. U kunt klein beginnen, en heel duidelijk afbakenen wat u wel en niet invoert.”

Ook interessant (en heel belangrijk): 'NIS2: maak uw bedrijf klaar voor de toekomst met deze checklists'

4 Angst voor AVG-fouten en nieuwe regels - Ondernemers ervaren regelgeving als een soort hindernisbaan met de EU AI Act, AVG en dataminimalisatie als belangrijkste speerpunten. Er gelden allerlei juridische voorwaarden en verplichtingen, waar niet iedereen goed van op de hoogte is. Bedrijven zijn daardoor bang dat ze onbewust in overtreding zijn en daardoor boetes of reputatieschade riskeren.  

5 AI als aanvalsmiddel - AI maakt cybercriminelen sneller, slimmer en persoonlijker. Phishing krijgt steeds vaker vorm met deepfakes, overtuigende stemimitaties en geautomatiseerde spear-phishing. Organisaties vragen zich daarom af of hun IT-omgeving daarop wel is voorbereid.  

6 Wantrouwen in de kwaliteit en integriteit van AI-uitkomsten - Ten slotte kennen veel ondernemers de voorbeelden van hallucinaties, bias en verouderde data in de antwoorden van AI-modellen. Dat leidt tot onzekerheid. Valt AI te vertrouwen bij een advies, analyse of een belangrijke beslissing? Dat sentiment komt terug in een groeiend aantal rapporten over het zakelijk gebruik van AI. 

Veel bedrijven reageren hierop met protocollen om risico’s te verkleinen: anonimiseren, beveiligde accounts en terughoudendheid met nieuwe tools. Van den Berg benadrukt dat ondernemers met simpele regels al veel zorgen kunnen wegnemen, zolang ze geen persoonsgegevens invoeren, AI-uitkomsten altijd controleren en AI inzetten als assistent, niet als beslisser.

Lees verder: ‘Schokkend: driekwart mkb-bedrijven was doelwit cybercrime’

Bij gevoelige data is voorzichtigheid noodzakelijk. Informatie zoals klantnummers, dossiers of medische gegevens hoort niet thuis in AI-tools. Ook bij processen waarin fouten grote gevolgen hebben, zoals contractvorming of financiële berekeningen, is terughoudendheid logisch. AI kan bovendien geen juridisch waterdichte documenten genereren. En wanneer onduidelijk is hoe een tool data verwerkt, blijft waakzaamheid geboden. 

Daar staat tegenover dat er veilige en laagdrempelige toepassingsgebieden zijn waar ondernemers snel winst kunnen behalen. Bij procesmodernisering, zoals het maken van notulen, samenvattingen, HR-teksten, salescommunicatie, interne updates of kwaliteitschecks, kan AI direct tijd besparen. Die tijdswinst creëert ruimte voor innovatie. Bakker ziet dat ondernemers vooral verder moeten kijken dan het versnellen van dagelijkse taken: AI verandert klantgedrag, verwachtingen, schaalbaarheid en de noodzaak om je als bedrijf creatief te onderscheiden. De echte waarde ontstaat wanneer AI wordt gecombineerd met vakmanschap en strategisch inzicht.

Belangrijk om te lezen: ‘Is uw digitale voordeur wel op slot? Zo werkt de Security Scan’

De stap van twijfel naar enthousiasme ontstaat meestal zodra ondernemers zelf gaan experimenteren. Aanvankelijk overheerst angst: de technologie lijkt te complex en fouten lijken snel gemaakt. Maar één klein succesmoment (een pitch, plan of tekst die AI in minuten sterker maakt) verandert vaak alles. Volgens Van den Berg worden ondernemers vooral enthousiast als ze ervaren dat taken soms 50 tot 80% sneller kunnen worden uitgevoerd. Bakker merkt dat openheid binnen teams helpt: zodra collega’s delen waar en hoe ze AI gebruiken, verdwijnt de schaamte en ontstaat een cultuur van leren en experimenteren.

Volgens Bakker begint verantwoord AI-gebruik niet met tooling, maar met strategie. Ondernemers moeten bepalen welke onderdelen van hun vakmanschap altijd door mensen moeten worden gedaan en welke processen wél te automatiseren zijn. Dat voorkomt verkeerde investeringen in tools of maatwerkoplossingen die later overbodig blijken. Het maakt bovendien duidelijk waar AI waarde toevoegt en waar juist menselijke expertise nodig blijft. Zo verschuift AI van iets spannends naar een middel dat de groei van bedrijven ondersteunt en scherp houdt wat hun identiteit uniek maakt.